[Sách Thái Hà] Tùy bút ẩm thực: Vừa lạ, vừa quen.

Vào 15h00 ngày 22/11/2019 tại hội trường Trung tâm Văn hóa Pháp L’Espace số 24 Tràng Tiền, Hoàn Kiếm, Hà Nội đã diễn buổi tọa đàm về Văn học ẩm thực thông qua 3 cuốn tùy bút ẩm thực của nhà văn Nguyễn Quang Thiều và nhà văn Di Li. Tọa đàm có sự tham gia của các diễn giả: Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên; nhà văn Nguyễn Quang Thiều và nhà văn Di Li. Tọa đàm được tổ chức bởi Trung tâm Văn hóa Pháp tại Hà Nội – L’Espace và Công ty sách Thái Hà.

Thưởng thức văn học ẩm thực

Cũng giống như tên gọi, độc giả tìm đọc văn học ẩm thực là để thưởng thức. Thưởng thức những tinh túy của món ăn thông qua tinh túy của câu chữ. Vì lẽ, cái hay, cái đẹp của sự ăn uống không dành cho những cảm nhận nông nổi.

Dù ai cũng biết con người ta sinh ra cần ăn – mặc – ở, ai cũng rõ ăn là để lấy dưỡng chất nuôi sống cơ thể nhưng không phải ai cũng biết nâng sự thiết yếu ấy lên thành nghệ thuật. Nghệ thuật cầu kì quá so với những lo toan và vòng quay hối hả của đời sống thường nhật. Đa phần, chúng ta bằng lòng rằng, ăn là chỉ để ăn sao cho thấy ngon, cho sực nức hương vị và đong đầy ngọt bùi. Văn học ẩm thực khác biệt ở chỗ đã biến sự ăn thực dụng ấy trở thành sâu lắng, nên thơ.

Một bát phở chín dành cho người đói và một bát phở chín dành cho nhà văn thì đều tuyệt vời như nhau cả. Nhưng tuyệt ra sao thì đến lúc bưng bát húp trọn giọt nước phở ngọt lịm thì mới thấy sự khác biệt. Thực khách ăn lấy no, lấy cái khoan khoái của khẩu vị làm chuẩn. Còn nhà văn, thì lấy sự khoan thai gọi mời những ý đẹp lời hay mà món ăn mang lại làm chuẩn.

Văn học ẩm thực là dòng văn học tinh tế. Và tùy bút trong văn học ẩm thực là duyên nợ của người lữ khách đối với những mảnh đất mình đã đi qua. Tương đồng với triết lý “vạn sự tùy duyên” của nhà Phật, người viết tùy bút về ẩm thực ắt hẳn phải hữu duyên. Duyên được đi, được đến và được cảm nhận phong vị trời đất và cảm được cái hay, cái đẹp để biết nâng niu truyền tải tình cảm tích cực ấy đến với bạn đọc.

Tùy bút ẩm thực của nhà văn Nguyễn Quang Thiều

Cuốn Mùi của ký ức bao gồm 18 tùy bút ẩm thực của nhà văn Nguyễn Quang Thiều. Như tên gọi của cuốn sách, 18 câu chuyện là tập hợp của những hồi ức da diết về làng Chùa và những món ăn làng. Qua đó độc giả được trải nghiệm những món ăn quen thuộc nhưng cũng đầy lạ lẫm vì lâu rồi không còn được ăn nữa như trứng chưng tương, bánh đúc riêu cua, cá nướng, muối riềng, muối sườn, cơm nóng trộn mỡ lợn, gỏi cua, gỏi cá diếc…

Tác giả chia sẻ: “Tôi viết cuốn sách này để tưởng nhớ ông bà, cha mẹ tôi và những người làng Chùa đã khuất. Suốt trong những năm tháng ấu thơ cho đến khi rời làng đi học xa, cũng như những đứa trẻ trong làng, tôi lớn lên trong hai thế giới: Thiên nhiên hoang dã và lề thói phong kiến. Vào những năm chiến tranh, hầu hết những người đàn ông lành lặn của làng đều đi vào mặt trận, bởi thế mà phần lớn những gì chúng tôi được học cho cuộc đời sau này là từ thiên nhiên hoang dã ấy và từ những người đàn bà như bà nội tôi, mẹ tôi, các cô, các dì, các chị và những người đàn bà trong làng.

Họ dạy chúng tôi mọi thứ để sinh tồn như mò cua, bắt cá, cấy lúa, trồng rau, chăn gà chăn vịt, tự chăm sóc bản thân và cả cách tuốt chứng chấy và bắt chấy rận. Từ lúc lên năm, sáu tuổi, chúng tôi đã phải nấu ăn. Bởi thế, tất cả những món ăn của người làng Chùa tôi đều biết cách nấu như mổ lợn, mổ gà vịt, gói giò xào, nấu thịt đông, nấu canh cua canh cá, kho cá, nướng cá, làm tương, muối cà, đồ xôi, làm bánh…”

Tùy bút ẩm thực của nhà văn Di Li

Bộ đôi tùy bút ẩm thực Tôi đã ăn cả cánh đồng hoa và Nửa vòng Trái đất uống một ly trà của nhà văn Di Li lại mang phong cách khác hẳn văn phong ẩm thực của các thế hệ đi trước. Xuyên suốt 107 câu chuyện về ẩm thực, tác giả không sử dụng những câu từ hoa mỹ nhưng luôn bộc lộ khả năng tái hiện sinh động về ẩm thực bằng cả năm giác quan. Có thể coi, đây là bộ đôi tùy bút ẩm thực đầu tiên viết về những món ăn vòng quanh thế giới và Việt Nam.

Với phong cách hiện đại và hài hước mà không kém phần yêu thương, da diết với những món ăn quê nhà, 53 câu chuyện trong Tôi đã ăn cả cánh đồng hoa là không gian đêm Noel trên thành phố cảng rực sáng ánh đèn với món bánh đa cua Bà Cụ trứ danh, nỗi khổ sở khi đi ăn phở Thành Nam, những món ăn kỳ quặc suốt nẻo miền Tây, những ngày lang thang quà vặt Sài Gòn sau cơn mưa mùa nhiệt đới, ký ức về cô hàng bánh cuốn vùng biên giới đã dẻo tay cuốn bánh suốt vài thập niên, và cả tình người đong đầy trong những món ăn xưa cũ nơi phố Hội.

Trong đó, ẩm thực Hà Nội chiếm một vị trí trân trọng nhất, bởi khi ấy ẩm thực không chỉ là ẩm thực mà còn đong đầy hồi ức tuyệt đẹp về nơi tác giả đã sinh ra và lớn lên. Cũng chính vì thế, mùi thơm quyến rũ của món phở đã được tác giả gọi là “Mùi xứ sở”. Các món quen thuộc như bún chả, bánh mì, quẩy nóng, mì vằn thắn, chè bà cốt… hiện lên qua các góc phố, hàng cây quyến rũ của bốn mùa Hà Nội.

Nửa vòng Trái đất uống một ly trà là một kỳ công khác của tác giả khi trên đường thiên lý qua hàng trăm thành phố khắp các lục địa Âu, Á, Phi, nhà văn đã lưu giữ lại qua vị giác những thước phim tư liệu sống động về các vùng văn hóa thông qua ẩm thực. Để kết thúc cuốn sách và hoàn thiện seri trà của 8 vùng văn hóa, Di Li đã cất công lên tận Tây Tạng chỉ để trải nghiệm và viết về món trà bơ.

Trong suốt tháng 11/2019, tại tầng lửng của Trung tâm Văn hóa Pháp L’Espace tại Hà Nội cũng trưng bày hơn 20 tranh minh họa trong ba cuốn sách ẩm thực do họa sỹ Dũng Choai và Họa sĩ Lê Thiết Cương thể hiện.